Bezinning rondom LHBT - Hoe weten we de wil van God?

In een serie afleveringen in Onderweg geven wij u informatie over LHBT. Deze informatie is geschreven door een werkgroep die bestaat uit Jos Gräfe, Afke Oosterhaven, Esther Mosman en Adri Bloemendal. Graag vernemen wij uw reactie (mondeling of per e-mail bij een van de leden): stel de vragen die u hebt en geef uw mening over wat u hier leest. Dit is deel twee van de serie.

Hoe weten we de wil van God? Dat is de vraag waar we dit keer over nadenken. Het antwoord wat hierop de eeuwen door in de kerk is gegeven luidt: door het woord van God. God spreekt zijn woord; daarin openbaart Hij zichzelf en wat Hij van ons vraagt. Hij geeft ons zijn beloften en geboden als richtingaanwijzers voor het leven met Hem, op weg naar zijn toekomst. Maar wat bedoelen we precies met het woord van God?

Waarschijnlijk denken de meesten van ons dan onmiddellijk aan de Bijbel, en dat is terecht. Toch is dat niet het enige. Er was immers ook een tijd dat de Bijbel nog niet bestond. Toen sprak God zijn woord door profeten en andere mensen. Denk aan Mozes, Jesaja, Jeremia, enzovoort. Deze woorden werden mondeling doorgegeven en later opgeschreven. Bij het doorvertellen en het opschrijven werden die woorden ook steeds weer geactualiseerd, zodat we onmogelijk kunnen achterhalen wat bijvoorbeeld Mozes nu precies zelf heeft gezegd en wat later is toegevoegd. Dat hoeven we ook niet te achterhalen: we geloven dat in dit proces de Geest van God werkt; het is door zijn leiding dat deze woorden steeds opnieuw tot leven worden gebracht en mensen in nieuwe situaties opnieuw de weg wijzen. Uiteindelijk hebben deze woorden hun neerslag gevonden in het Oude Testament, zoals wij dat nu kennen.

Vervolgens lezen we in het Nieuwe Testament dat Jezus zelf ook het Woord van God wordt genoemd (Joh. 1, vergelijk ook Hebr. 1:2). God spreekt het woord door zijn Zoon. Door Jezus kunnen we dieper dan ooit God in het hart zien. Hij openbaart zijn liefde voor alle mensen wereldwijd, in het leven, het sterven en de opstanding van zijn Zoon, Jezus, de Messias. Het hele gebeuren rondom Jezus heeft zijn neerslag gevonden in het Nieuwe Testament.

Ten slotte wordt de uitdrukking ‘woord van God’ ook gebruikt wanneer de bijbelse boodschap vandaag wordt verkondigd. We gaan op zondag naar de kerk om het woord van God te horen, en daarmee bedoelen we niet alleen de schriftlezing, maar ook de actualisatie en toepassing ervan in de preek en in de hele dienst.

Kortom, het woord van God kennen we in vier gestalten: het gesproken woord, Jezus zelf, de Bijbel en het verkondigde woord vandaag. De Bijbel is door de kerk aangenomen als de ‘canon’, dat betekent de richtlijn voor ons leven met God. Alle woorden die wij vandaag spreken, zullen dus overeen moeten komen met de boodschap van de Bijbel; anders kunnen we ze niet accepteren als een woord van God.

Als we zoeken naar de wil van God voor ons leven vandaag, komen we dus altijd terecht bij de Bijbel. Maar daarmee zijn we er niet. We zien in de Bijbel zelf een ontwikkeling en dat heeft alles te maken met het feit dat wij mensen en de wereld om ons heen voortdurend veranderen. God spreekt zijn woord tot bepaalde mensen die leven in een bepaalde context. Andere mensen hebben te maken met een andere context en horen daarom een ander woord van God. Verandert dan de wil van God? Nee, niet als het de kern aangaat. God zelf is immers onveranderlijk in zijn liefde en trouw voor mensen. Maar omdat Hij reageert op wat mensen doen, kan zijn gedrag wel veranderen, en daarmee ook zijn wil in een bepaalde situatie. Daarom zien we in de Bijbel dat geboden kunnen veranderen, terwijl de hoofdlijn hetzelfde blijft.

Om dit duidelijk te maken een voorbeeld. In Exodus 21 gaat het over de straf die gegeven wordt wanneer iemand lichamelijk letsel toebrengt. Regel is dat de straf overeenkomt met wat de dader heeft aangericht. Daarom staat er in vers 23-24: ‘… een leven voor een leven, een oog voor een oog, een tand voor een tand, …’ (vergelijk ook Lev. 24:19-20 en Deut. 19:21). Deze regel, die ons erg wreed in de oren klinkt, werd gegeven om de bloedwraak tegen te gaan. Onder veel volken was in die tijd de bloedwraak een gewoonte. Als bijvoorbeeld iemand bij een ruzie een ander verwondde, dan nam het slachtoffer wraak door nog iets veel ergers te doen. En als het slachtoffer daartoe zelf niet meer in staat was, dan deed de familie dat wel. Zo ging het van kwaad tot erger en konden soms hele families worden uitgeroeid. Om dit tegen te gaan, werd dit gebod gegeven: als iemand een tand wordt uitgeslagen, mag je dat bij de dader ook doen, maar niet meer dan dat. Jezus grijpt hierop terug, maar geeft een heel andere regel: ‘En ik zeg jullie je niet te verzetten tegen wie kwaad doet, maar wie je op de rechterwang slaat, ook de linkerwang toe te keren.’ (Mat. 5:38-39) In de ene Bijbel vinden we dus twee verschillende geboden die elkaar tegenspreken. Maar de hoofdlijn erachter blijft hetzelfde: het geweld zoveel mogelijk inperken. In Jezus wordt voluit duidelijk hoe we dat het beste kunnen doen: door het kwade te overwinnen met het goede.

Het gebeurt nogal eens dat mensen bepaalde teksten citeren wanneer ze duidelijk willen maken hoe God (volgens hen) over iets denkt. Uit het voorgaande is gebleken dat we daar heel voorzichtig mee moeten zijn. In de Bijbel staan veel teksten waarvan niemand in de kerk zich ook maar iets aantrekt. Waarom de ene tekst wel en de andere niet? Omdat God een weg gaat in de geschiedenis. Omdat zijn woord ingaat op onze situatie en omdat die situatie voortdurend verandert. Daarom is de ene tekst in de Bijbel belangrijker dan de ander. Maar hoe bepaal je welke tekst belangrijker is? Hier mag toch geen sprake zijn van willekeur of voorkeur van mensen!

Om deze willekeur of persoonlijke voorkeur zoveel mogelijk te voorkomen, zijn twee dingen van wezenlijk belang. De eerste is dat elke tekst gelezen moet worden in zijn eigen context. Zorgvuldig moet er gekeken worden naar de tekst: wat staat er precies? Wat is de situatie waarin deze tekst voor de eerste keer werd uitgesproken? Wat werd er precies mee bedoeld? In de bijbelwetenschap wordt dit de exegese (uitleg) van een tekst genoemd. Vervolgens, en dat is het tweede punt, moet er gekeken worden naar vandaag: hoe is onze situatie? Wat zijn de verschillen met de wereld van vroeger? En hoe kun je de boodschap die spreekt uit die oude tekst vandaag toepassen? Daarvoor is altijd ook nodig dat we de boodschap van de tekst meten aan de hoofdlijn van de Bijbel, het hart van het evangelie dat God in Jezus heeft geopenbaard. Dit noemen we in de bijbelwetenschap de hermeneutiek: hoe sla je de brug van een uitspraak die eeuwen geleden werd gedaan naar het heden, zodat je de betekenis vandaag kunt toepassen? Dit is een zoektocht, waarbij we zorgvuldig alle gegevens moeten afwegen, met daarbij het gebed om de leiding van de heilige Geest. Jezus zelf heeft immers beloofd: ‘De Geest van de waarheid zal jullie, wanneer hij komt, de weg wijzen naar de volle waarheid.’ (Joh. 16:13)

Lees verder in Deel 3 - relevante bijbelteksten

Of ga terug naar  het overzicht.